Kolesterol yağa benzeyen fakat tamamen yağ olmayan bir maddedir. Yapısı ve organizmada ki görevleri yağlardan farklıdır. Kolesterol bazı hormonlar ve tüm hücrelerin yapısında bulunur. Ayrıca yağların emilimini sağlayan safranın bileşiminde yer alır. Ancak kanda kolesterol düzeyinin artması kalp hastalıkları ile ilişkilidir.
Kolesterol Çeşitleri Nelerdir?
Vücudumuzda lipid türü olarak bulunur; iyi huylu(HDL) kolesterol ve kötü huylu (LDL) kolesterol olarak 2 çeşide ayrılmaktadır.
- Kötü huylu (LDL) kolesterol: LDL arter damarının içerisine kolesterolü taşıyan lipoproteindir. Yani karaciğerde üretilen kolesterolün hücrelere taşınmasını sağlar. Taşınan miktar ihtiyaçtan fazla ise hücre duvarlarında birikerek damarlarda daralmaya ve tıkanmaya neden olabilir. Bu durum başta kalp damar hastalıkları olmak üzere birçok sağlık problemine neden olabilir. Aynı zamanda kalp krizi ve felç riskini de artırır. Sağlık problemlerinin asıl nedeni LDL kolesterolün yüksek olması olduğu için tedavinin asıl amacı yüksek olan LDL seviyesinin düşürülmesidir.
LDL kolesterol seviyesini artıran etmenler:
- Sigara kullanımı
- Hipertansiyonun bulunması
- HDL düzeyinin 40 mg/dl’den düşük olması
- Birinci dereceden akrabalarda kalp damar hastalıklarının bulunması
- Erkeklerde 45 yaşın; kadınlarda 55 yaşın üstünde olunması
- İyi huylu(HDL) kolesterol: Hücre duvarında kullanılmayan veya atık madde olan fazla kolesterolün karaciğere geri taşınmasında görevli olan çeşitidir. HDL kolesterol seviyesinin yüksek olması kalp damar sağlığının korunması ve damar tıkanıklığının önlenmesi için önemlidir. Sigara tüketimi ve şişmanlık HDL seviyesini azaltan; egzersiz ise artıran etmenler arasındadır.
- Trigliserid Nedir?
Trigliseridler vücutta karaciğerde üretilebilen ve besinler ile dışarıdan da alınabilen enerji depolarıdır. Kandaki seviyesinin yüksek olması kalp damar sağlığını olumsuz yönde etkileyebilir. Ancak bu etkisi kolesterol yüksekliği kadar olmaz. Kandaki düzeyi kalıtımsal ve çevresel faktörlerden etkilenebilir. Aynı zamanda tüketilen besinler de trigliserit düzeyleri üzerinde etkili olur. İdeal vücut ağırlığının üstünde olunması ve yağlı ve fast food ağırlıklı beslenme tarzı trigliserid seviyesinin yüksek olmasını etkilemektedir.
Kolesterol Değerleri Nasıl Olmalıdır?
Kolesterol seviyelerinin ölçülmesi için kan tahlili sonuçlarına bakılır. Tahlil öncesinde tüketilen besinlerin kan ölçüm değerlerini etkilememesi için 12 saat açlık sonrasında kan tahlilinin yaptırılması önerilir.
| KAN KOLESTEROL DÜZEYİ | |
| <200 mg/dl | Normal |
| 200-239 mg/dl | Hafif yüksek |
| ≥240 mg/dl | Yüksek |
| TRİGLİSERİD DÜZEYİ | |
| <200 mg/dl | Normal |
| 200-400 mg/dl | Sınırda yüksek |
| >400 mg/dl | Yüksek |
| KÖTÜ KOLESTEROL (LDL) DÜZEYİ | |
| <100 mg/dl | Normal |
| 100-129 mg/dl | Sınırda Yüksek |
| 130-159 mg/dl | Hafif yüksek |
| ≥160 mg/dl | Yüksek |
| İYİ KOLESTEROL (HDL) DÜZEYİ | |
| <40 mg/dl | Düşük |
| >60 mg/dl | Yüksek |
Yüksek Kolestrol ve Yüksek Trigliserid Değerlerinde Beslenme:,
- Yemekler tereyağı ve margarin gibi katı yağlar yerine; zeytinyağı mısırözü yağı ve ayçicek yağı gibi sıvı yağlar ile yapılmalıdır.
- Patates kızartması, fast-food gibi yağ içeriği yüksek besinlerden uzak durulmalıdır.
- Et, tavuk veya kıyma ile hazırlanan sebze ya da bakliyat yemekleri ilave yağ eklenmeden etin kendi yağı ile pişirilmelidir.
- Yapılan araştırmalarda ceviz ve fındık tüketiminin yüksek kolesterolün düşürülmesinde etkili olduğu bulunmuştur. Bu yüzden günde 2-3 adet ceviz içi veya 15-20 adet fındık tüketilebilir.
- Süt, peynir ve yoğurt gibi süt ürünlerinin tam yağlı olanlarının yerine yarım yağlı veya light olanları tercih edilmelidir.
- Kaşar peynirinin yağ içeriği daha yüksektir. Bu yüzden beyaz peynir veya lor peyniri tercih edilmesi daha sağlıklı olur.
- Salatalara zeytinyağı yerine bazı öğünlerde ceviz veya avokado eklenebilir. Avokado yağ içeriği yüksek bir besindir. Bu yüzden tüketim miktarına dikkat edilmelidir. Çeyrek avokado 1 yemek kaşığı zeytinyağı yerine tüketilebilir.
- Paketli ürünler tüketilmeden önce içeriğinde doymuş yağ bulunup bulunmadığı ürün etiketinden kontrol edilmelidir.
- Cafe veya restaurant gibi yerlerde et yemeği tercih edilecek ise kuyruk yağı içermemesine özen gösterilmelidir.
- Sebze veya bakliyat yemeklerinin suyundan yemeğin içerisinde fazla yağ bulunduğu anlaşılabilir. Böyle bir durumda yemeğin suyu tüketilmemeli, yemek çatal ile yenmelidir.
- Et, tavuk, balık gibi besinler kızartma yerine haşlama, buğulama veya fırında pişirme yöntemi ile hazırlanmalıdır.